इन्टरनेटमा डाटाहरू प्याकेटको रूपमा एउटा डिभाइसबाट अर्को डिभाइसमा आदानप्रदान हुन्छ। सो गर्नको लागि इन्टरनेट सेवा प्रदायक (ISP) ले हरेक डिभाइसलाई एउटा आइपी ठेगाना (IP address) दिन्छ। राउटरले डिभाइसको IP ठेगाना हेरेर डाटालाई सही गन्तव्यमा पुर्याउछ। हाम्रो डिभाइसहरू बिचको भिन्नता पत्ता लगाउन IP ठेगाना आवश्यक छ। आइपी ठेगाना ( IP address ) एउटा यस्तो ठेगाना हो जसले इन्टरनेट वा लोकल नेटवर्कमा हाम्रो मोबाइल र अन्य डिभाइसलाई पहिचान गराउँछ। यसलाई हाम्रो डिभाइसहरूको डिजिटल परिचय पनि भन्न सकिन्छ।
IP ठेगाना हजुरको घरको पोस्टल ठेगाना जस्तै हो। इन्टरनेट एउटा हुलाक जस्तै मान्ने हो भने हजुरलाई सही ठाउँमा डाटा पुर्याउन हुलाकेले हजुरको ठेगाना खोज्छ जसको काम IP ठेगानाले गर्दछ। त्यसैले IP ठेगाना इन्टरनेटमा डाटा आदानप्रदान गर्न महत्त्वपूर्ण छ।तपाईँको IP ठेगाना ISP बाट आउँछ तर ISP लाई चाहिँ कहाँबाट कसले IP ठेगाना दिन्छ त भन्ने कुरा धेरैलाई थाहा हुँदैन।
IANA बाट दिइने IP ठेगाना RIR हुँदै NIR/LIR बाट अन्त्यमा ISP सम्म पुग्छन्।
आज हामी ती सबैको भूमिका बुझ्ने प्रयास गर्छौ।
- IANA – IP ठेगानाहरू Internet Assigned Number Authority (IANA) द्वारा व्यवस्थित गरिन्छ। IANA ले सबै आईपी ठेगानाहरूको कार्यको ट्र्याक राख्नुको साथै RIR हरूलाई IP ठेगानाको ब्लक वितरण गर्दछ।
- RIR – Regional Internet Registry (RIR) एउटा सङ्गठन हो जसले IP ठेगानाहरूको व्यवस्थापन र नियन्त्रण गर्छ। IANA द्वारा प्राप्त गरेको IP ठेगाना RIR ले मिलाउनु र वितरण गर्नुको साथै यसले डोमेन रजिस्ट्रेसन पनि वितरण गर्ने गर्दछ। RIR ले IANA बाट पाएको ठेगानालाई बाँडफाँट गर्न ह्यान्डल गर्छ। सो क्रमका RIR ले इन्टरनेट सेवा प्रदायक (ISP) सहित ठुला क्षेत्रीय संस्थाहरू, शैक्षिक संस्थाहरू, सरकारहरू र ठुला संस्थासँग काम गर्नुपर्ने हुन्छ।हालसम्म पाँच वटा RIR हरूले विभिन्न भौगोलिक क्षेत्रमा काम गर्दै आइरहेको छन्।
- ARIN : American Registry for Internet Numbers
- APNIC : The Asia-Pacific Network Information Centre
- RIPE : Regional Internet Registry for Europe
- LACNIC : Latin American and Caribbean Internet Address Registry
- AfriNIC : The African Network Information Centre
- NIR – National Internet Registry (NIR) एउटा यस्तो सङ्गठन हो जुन RIR को अधीनमा रहेर काम गर्छ। यसले राष्ट्रिय स्तरमा IP ठेगाना बाँड्ने र अन्य इन्टरनेटका व्यवस्थापन कार्यहरू समन्वय गर्ने गर्छ। NIR का केही उदाहरण APJII, CNNIC, JPNIC, KRNIC हरू हुन्।
- LIR – Local Internet Registry (LIR) एउटा यस्तो सङ्गठन हो जसलाई RIR द्वारा आईपी ठेगानाको केही ब्लक जिम्मा दिइएको छ। LIRs इन्टरनेट सेवा प्रदायक (ISP) जस्तै हुन्, जसका ग्राहकहरू युजरहरू र अन्य आइएसपीहरू हुन्छन्। एउटा LIR बन्नको लागि RIR मा सदस्य हुनुपर्छ।
- ISP – Internet Service Provider (ISP) एउटा कम्पनी हो जसले कम्प्युटरबाट इन्टरनेटको पहुँच प्रदान गर्दछ। यसको तिन तहहरू हुन्छन् जसले अन्तिममा युजरलाई IP ठेगाना उपलब्ध गराउँछन्। हामीलाई IP ठेगाना दिने ISP ले सुरुमा आफ्नो देशको IP ठेगाना सङ्गठनमा दर्ता गर्नुपर्छ र त्यसपछि ISP लाई ठेगानाहरूको ब्लक प्राप्त हुन्छ जुन यसले आफ्ना ग्राहकहरूलाई वितरण गर्न सक्छ।
