Trending:

काठमाडौँमा ‘फिन इलेक्ट्रो टेक २०२४’ हुँदै चांगान नेपालले बुटवलमा सार्वजनिक गर्‍यो दिपल ईभी सामसङ ग्यालेक्सी ए१६ फाइभजी लन्च चीनद्वारा ‘रिमोट सेन्सिङ’ उपग्रहहरूको प्रक्षेपण चीनद्वारा ‘रिमोट सेन्सिङ’ उपग्रहहरूको प्रक्षेपण विदुरमा चिनियाँ भाषा र आइटीका कक्षा सञ्चालन माइपे वालेट र एससीटीबीच क्यूआर मार्फत भुक्तानीको लागि सम्झौता दुर्गा प्रसाईंले ‘दुर्गा राइड शेयरिङ्ग प्लेटफर्म ल्याउँदै नेपाल टेलिकमले ल्यायो कर्पोरेट ग्राहकलाई मल्टिपल टीभी जडान गर्ने सुविधा क्यान महासंघका निवर्तमान अध्यक्ष कुँवर असोसियोको उपाध्यक्षमा पुनःनिर्वाचित हुन्डाईको आयोनिक ५ ईभी अब सय किलोवाटमा नेपाल इन्भेस्टमेन्ट मेगा बैंक र मितेरी डेभलपमेन्ट बैंकलाई राष्ट्र बैंकले गर्‍यो कारबाही प्राविधिक शिक्षा अध्ययनका लागि बिनाब्याज पाँच लाख ऋण दिइने खर्बौंको एनसेल ‘तन्नम’ कागजी कम्पनीको कब्जामा: युकेमा दर्ता, सिंगापुरबाट सञ्चालन नेपालभर ‘पठाओ पोइन्ट्स’ र ‘पठाओ पार्सल’ डेलिभरी सेवा सुरू युटयुबको प्रतिबन्धपछि रसियाले गुगललाई गर्‍यो विश्वको जीडीपीभन्दा बढी रकम जरिवाना जागिर खोस्छ भन्ने एआईले उल्टै कर्मचारीको काम किन बढायो ? स्मार्ट च्वाइस् र एनसीएचएलबिच नेपालपे कार्डको लागि समझदारी यस्तो छ वर्ल्डलिंकको राजश्व छलीसम्बन्धीको मुद्दामा सर्वोच्चको फैसला (पूर्णपाठसहित) एनसेलको शंकास्पद कारोवार: हुण्डी र ‘क्रिप्टो’ गरेको आशंका, अनुसन्धान गर्न माग [प्रमाणसहित] मानिसजस्तै सोच्न सक्छ एआईले ? एलजीका उत्पादनहरुमा ४० प्रतिशत सम्मको क्यासब्याक र पक्का उपहार ! औद्योगिक क्षेत्रको आधुनिकीकरणमा एआई अपरिहार्य भइसक्यो : उद्योगमन्त्री आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्ससम्बन्धी राष्ट्रिय नीति बनाएर अघि बढ्ने सरकारको तयारी नेपालमा पहिलो पटक सुरु भएको एआई सम्मेलनको प्रधानमन्त्रीले गरे उद्घाटन दूरसञ्चार प्राधिकरणका अध्यक्ष भण्डारीविरुद्ध भ्रष्टाचारको उजुरी, अनुसन्धान गर्दै अख्तियार [प्रमाणसहित] विश्वका दुई धनी व्यक्ति मस्क र अम्बानीबीच ‘अन्तरिक्ष इन्टरनेट’ युद्ध ड्रोनबाट सामान ढुवानी एमएडब्लु वृद्धिले सुरु गर्‍यो भक्तपुरमा दिपलको नयाँ सोरुम एनभिडियाले एप्पललाई पछि पार्दै विश्वकै महँगो कम्पनीको स्थानमा कब्जा जमायो Apple Intelligence भनेको के हो, कहिले आउँदैछ र कसले पाउनेछ ? [EXCLUSIVE] एनसेलले यसरी लुटेको थियो ग्राहकबाट अर्बौ रकम: दर्जन गैर-कानूनी गतिविधि, पटक-पटक कारवाही नेपालमा ढुक्क भएर लगानी गर्न अन्तर्राष्ट्रिय लगानीकर्तालाई अर्थमन्त्रीको अनुरोध टेक्नोले गर्‍यो नेपाली बजारमा स्पार्क थटी स्मार्टफोन सार्वजनिक विश्वमै पहिलोपटक सामसुङले ल्याउँदै ३ पटक फोल्ड गर्न मिल्ने स्मार्टफोन फोनप्वाइन्ट्ससँग इसेवाको साझेदारी ‘डिजिटल कनेक्टिभिटी’मा नयाँ युगको शुरूआत भएको छ : प्रधानमन्त्री ओली रेड्मी प्याड प्रो फाइभजी र रेड्मी प्याड एसई ८.७ फोरजी ट्याब्लेट सार्वजनिक राष्ट्रिय युवा संघ नेपालले एआई सम्मेलन गर्ने टाटाका एस इभी फ्ल्याटबेड र सिएलभी विद्युतीय गाडीहरु अब इटहरीमा, के छन् त अफर ? इन्टरनेट सेवा प्रदायक रेग्मी मिडिया इक प्रा. लि. को अनुमतिपत्र खारेज ट्रायल पास गरेपछि चालकको मोबाइलमै लाइसेन्स ट्रायल पास गरेपछि अब लाइसेन्स कार्ड आवश्यक नपर्ने उत्तर कोरियाली ‘साइबर अपराधी’लाई जागिर दिएपछि कम्पनीको प्रणाली ह्याक भयो अफलाइन भुक्तानी सेवा ल्याउन राष्ट्र बैंकको कसरत, इन्टरनेट नपुग्ने ग्रामीण भेगलाई पनि समेट्न सकिने कोरला नाकामा टेलिकमको बिटिएस टावर स्थापना भएपछि सहज भारतमा बिक्री घटेपछि नोकियाको समग्र कारोबारमै गिरावट चीनद्वारा नयाँ पृथ्वी अवलोकन उपग्रह प्रक्षेपण ईएस५ इलेक्ट्रिक एसयूभी चीनमा लन्च नागरिक एपबाटै सिंहदरबारको गेटपास लिन सकिने
इन्टरनेट

साइबर अपराध, नेपालमा यसको चुनौती र अनुसन्धानका आधिकारिक निकायहरु?

साइबर अपराध, नेपालमा यसको चुनौती र अनुसन्धानका आधिकारिक निकायहरु?
अ+ अ-
अनुमानित्त पढ्न लग्ने समय 3 मिनेट

” साइबर अपराध “ शब्द सुन्दा सबैको दिमागमा सुरुमा आउने कुनै ह्याकरको तस्वीर नै होला। ह्याकिङ साइबर अपराधको एउटा भाग मात्र हो, जबकि साइबर अपराधमा धेरै प्रकारका अपराधहरू पर्न सक्छन्।

साइबर अपराध एक प्रकारको आपराधिक गतिविधि हो जहाँ कम्प्युटर र नेटवर्क प्रयोग गरेर अनलाइन अपराध गरिन्छ। प्रायजसो साइबर अपराधीहरू पैसा कमाउन साइबर अपराध गर्छन्। प्रविधिको विकासले गर्दा अहिले यस्ता अपराधहरू गर्न एकदम सजिलो छ।

तपाइले पक्कै पनि एउटा यस्तो व्यक्तिलाई चिन्नु भएको छ होला जसले एक छिनमै अरूको Wi-Fi ह्याक गर्न सक्छ, या त कसैको सामाजिक सञ्जालको खाता चोर्न सक्छ। अपराधीहरूले यस्ता अपराधहरू गर्न आधुनिक प्रविधिको गति र सुविधाको नाजायज फाइदा उठाउँछन्।

प्रायजसो नेपालीहरूले मनोरञ्जनका लागि कम्प्युटर र इन्टरनेटको प्रयोग गर्ने हुँदा धेरैलाई साइबर अपराध अनि सुरक्षा बारे थाहा हुँदैन। यस कारण धेरै व्यक्तिहरू सामाजिक सञ्जालमा फैलिरहेका स्क्याम र ठगहरूमा फस्दछन्। तपाईँलाई लटरी पर्‍यो, आफ्नो बैङ्क खाता दिनु भनेर कत्तिको म्यासेजमा यो आएको होला। तर जसलाई साइबर अपराधको बारेमा ज्ञान छ, त्यसले मात्र त्यस्ता अपराधबाट बच्न सक्छ।

अस्ति भर्खरै सबैको फेसबुकमा तपाईलाई आफ्नै चिनेको मान्छेद्वारा एउटा म्यासेज आयो होला, “ल हेर्नु त? यो तपाईँ हो?” भनेर। जब तपाइले त्यो म्यासेज खोल्न खोज्नु हुन्थ्यो, तपाइको खाता नै बन्द हुने या केही छिन चलाउन नमिल्ने हुन्थ्यो। यो पनि हजुरको खाता लिन खोजेको या डाटा चोर्न खोजेको एक प्रकारको साइबर अपराध नै हो।

के कस्ता छन् त नेपालमा साइबर सुरक्षाका चुनौती र नियमहरू?

नेपालमा साइबर सुरक्षामा विभिन्न कार्यहरू समावेश छन् तर त्यसलाई प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन गर्न नसक्दा अहिले साइबर सुरक्षाको विषय एकदम जोखिम बनेको छ।

कत्ति घटनाहरूमा त पीडितहरूले त्यो अपराधलाई रिपोर्ट गर्न असफल हुन्छन्। आफूले भोगेको समस्यालाई कता गएर भन्ने ज्ञान नहुँदा कत्ति अपराध त हाम्रो माझ आउँदै आउँदैनन्।

जब उनीहरूले सम्बन्धित निकायहरूलाई रिपोर्ट गर्छन्, तब महत्त्वपूर्ण सीप र प्रविधिको कमीका कारण ती  घटनाहरूलाई सम्बोधन गर्न गाह्रो पर्दछ। सही नियम, कानुन, दण्ड अनि निकायको अभावले नागरिकहरूले प्राविधिक सुविधाहरूको फाइदा लिनबाट वञ्चित हुन्छन्। जस्तै: हाम्रो कानुनमा सही तरिकाले डिजिटल पैसा भुक्तानीलाई समावेश नगरेको हुँदा यससँग सम्बन्धित समस्या आउँदा सही निकाय र नियमको अभावले सही दण्ड र कारबाही गर्न असामर्थ्य हुन्छ।

नेपालमा साइबर अपराधका अनुसन्धानकर्ता:

विद्युतीय सञ्चारको सुरक्षाको लागि नेपालमा सर्वप्रथम Electronic Transactions Act, 2063 (2008) लागु गरिएको थियो। यसका मुख्य कार्यहरुमा विद्युतीय तथ्याङ्कको प्रमाणीकरण गर्ने, ती सम्बन्धी कानुनी प्रावधान बनाउने, विद्युतीय सञ्चारलाई सुरक्षित माध्यम बनाउने, विद्युतीय कारोबारसम्बन्धी सम्पूर्ण विषयहरू नियमन गर्ने जस्ता कार्यहरू पर्दछन्।

वर्तमान र आगामी दिनमा प्रविधि प्रयोग गर्दा घट्ने अपराधहरूको रोकथाम र सफल अनुसन्धान गर्ने उद्देश्यले नेपाल प्रहरी भित्र रहेका संयन्त्रहरूलाई समयानुकूल परिमार्जन गरी थप सुदृढ बनाउने क्रममा साइबर अपराध सचेतना, साइबर सुरक्षासाइबर अपराध अनुसन्धान समेतको कार्य गर्नका लागि नेपाल सरकारको मिति २०७५/०२/२७ गतेको निर्णय बमोजिम प्रहरी प्रधान कार्यालय अन्तर्गत, साइबर ब्युरोको स्थापना भएको हो ।

साइबर ब्युरोका कर्तव्य तथा जिम्मेवारीहरु ।

–    प्रभावकारी रुपमा साइबर अपराधको अनुसन्धान गर्ने ।

–    साइबर सुरक्षा बढाउनका लागि सरकारी निकाय तथा विज्ञहरूसँग सहकार्य गरी काम गर्ने ।

–    संवेदनशील पूर्वाधार निर्माण सम्बन्धी साइबर अपराधको अनुसन्धान गर्ने ।

–    साइबर अपराध र आक्रमणको सामना गर्न सक्षम प्रहरी जनशक्ति जुटाउने ।

–    यसबाट हुने खतरा र चुनौतीका विषयमा राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय सङ्घसंस्था र सुरक्षा निकायबिच सूचना आदान प्रदान गर्ने ।

छानबिन र साइबरमा सही प्रविधिको अभावले अपराधीहरूलाई पक्रन गाह्रो भएको छ। यस्तो अवस्थामा साइबर कानुन अति आवश्यक छ। नेपालका सबै व्यापार व्यवसायदेखि सरकारी कामहरूसम्म अनलाइन सञ्चार मार्फत हुने हुँदा साइबर सुरक्षाको अहिले सबैभन्दा बढी खाँचो छ। त्यसलाई गम्भीर अपराधमा फस्नबाट जोगाउन साइबर कानुन र अनुसन्धान निकायहरू प्रभावकारी हुनु आवश्यक छ।

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?