काठमाडौँ । खाद्य तथा गुण नियन्त्रण विभागले खाद्य पदार्थमा मापदण्ड, जीवन रक्षाको आधार स्तम्भ’ भन्ने नारासहित सप्ताहव्यापी रूपमा मनाउन लागेको विश्व खाद्य स्वच्छता दिवस आजदेखि शुरु भएको छ ।

मानव जीवन रक्षाको लागि खाद्य पदार्थको मापदण्ड निर्धारण एवं यसको परिपालना मुख्य आधारको रूपमा रहेको तथ्यलाई उजागर गर्दै विभिन्न प्रवर्द्धनात्मक कार्यक्रमसहित सप्ताहव्यापी कार्यक्रम गरी विभागले दिवस मनाउन लागेको हो ।

स्वच्छ खाद्य पदार्थ स्वस्थ मानव जीवनका लागि अपरिहार्य रहेको र आम उपभोक्ताको पहुँचमा रहेका सम्पूर्ण खाद्य पदार्थ स्वच्छ हुन सकेमा मात्र खाद्य तथा पोषण सुरक्षा हासिल गर्न सम्भव हुने विभागको भनाई छ । खाद्य स्वच्छता कायम गर्न कानुनी आधार सहितको गुणस्तर मापदण्डको व्यवस्था हुनु जरुरी हुने र खाद्य पदार्थमा गुणस्तर मापदण्ड कायम गरी स्वच्छ खाद्य पदार्थको उपलब्धताबाट नै मानव जीवनको रक्षा गर्न सकिने भएकोले गुणस्तर मापदण्ड जीवन रक्षाको आधार स्तम्भको रूपमा रहेको विभागद्वारा जारी विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।

खाद्य पदार्थमा मापदण्ड निर्धारण गरी सो को पालनाबाट मात्र स्वच्छ एवं गुणस्तरीय खाद्य पदार्थ उत्पादन तथा बिक्री वितरण गर्न सम्भव हुने र यसबाट हाम्रो देशको उत्पादनलाई प्रतिस्पर्धी बनाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पहुँचको अवसर प्राप्त हुने हुँदा निर्यात प्रवर्द्धन गर्न समेत मद्दत पुर्‍याउनुका साथै राष्ट्रिय आय वृद्धि गरी देशको आर्थिक समृद्धिमा टेवा पुग्ने विभागका प्रवक्ता मोहनकृष्ण महर्जनले बताए ।

खाद्य स्वच्छता एवं गुणस्तर कायम गर्न कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालय अन्तर्गत रहेको खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागले सङ्घीय संरचनाको रूपमा रही खाद्य ऐन २०२३  तथा दाना ऐन २०३३ कार्यान्वयनको गहन जिम्मेवारी बहन गर्दै आएको पनि प्रवक्ता महर्जनले बताएका छन् ।

खाद्य स्वच्छता तथा मापदण्ड निर्धारणलाई नेपाल सरकारबाट नै उच्च प्राथमिकतामा राखिएको सन्दर्भमा विभागले विगत देखि नै आम उपभोक्ताको  स्वास्थ्य तथा सुविधालाई प्रमुख लक्ष्यको रूपमा लिई खाद्य पदार्थहरूको मापदण्ड निर्धारण गर्ने र सोही मापदण्डहरूको आधारमा खाद्य पदार्थ उत्पादन गर्ने उद्योगहरू, आयात विन्दु र खाद्य बजार तथा विक्रिबितरण स्थलहरूमा निरन्तर रूपमा अनुगमन निरीक्षण गरी नियमन एवं कारवाहीका कार्यहरू गरिआएको छ ।

खाद्य पदार्थमा तोकिएका मापदण्डका आधारमा आयात विन्दुहरूमा नै आयात भई आउन सक्ने अस्वच्छ तथा न्युन गुणस्तरीय खाद्य पदार्थहरूको नियन्त्रण हुँदै आएको र यस वर्षको विश्व खाद्य स्वच्छता दिवसको नारा “खाद्य पदार्थमा मापदण्ड, जीवन रक्षाको आधार स्तम्भ” ले पनि मानव जीवन रक्षाको लागि खाद्य पदार्थको मापदण्ड निर्धारण एवं यसको परिपालना मुख्य आधारको रूपमा रहेको तथ्यलाई उजागर गरेको विभागकी महानिर्देशक मतिना जोशी वैद्यले बताएकी छिन् ।

नेपाल सरकारबाट समय समयमा खाद्य तथा दाना पदार्थहरूको मापदण्ड पारित गरी राजपत्रमा प्रकाशन पश्चात् कार्यान्वयनमा ल्याउने गरेको बताउँदै महानिर्देशक वैद्यले  यसै आर्थिक वर्षमा फलफूल तरकारीमा जीवनाशक विषादी अवशेषको अधिकतम मात्रा, कुखुराको दाना पदार्थमा यान्टिबायोटिक प्रयोग निषेध एवं ढुसीजन्य विषको अधिकतम सीमा निर्धारण जस्ता उपभोक्ता स्वास्थ्य तथा जीवन रक्षाको लागी महत्त्वपूर्ण मापदण्डहरू राजपत्रमा प्रकाशन भई लागू गरेको जनाएकी छिन् ।

यसैगरी बालबालिकाको लागी अन्नमा आधारित पूरक वाल आहारको मापदण्ड पनि राजपत्रमा प्रकाशित भइसकेको र स्तर निर्धारण समितिबाट पारित भएको  भिटामिन तथा खनिज पदार्थ थप गरी स्तरोन्नति गरिएको चामल र रोल्ड ओट्सको मापदण्ड राजपत्रमा प्रकाशनको प्रक्रियामा रहेको उनको भनाई छ ।

खाद्य शृङ्खलाका विभिन्न चरणमा खाद्य पदार्थको स्वच्छता र गुणस्तर कायम राख्न तोकिएका खाद्य मापदण्डको परिपालनामा विभिन्न सरोकारवालाहरूको महत्त्वपूर्ण भूमिका हुने र आ–आफ्नो क्षेत्रबाट उपयुक्त रूपमा सम्बोधन गर्न सम्बन्धित सरकारी एवं गैर सरकारी संघसस्थाहरु, खाद्य उद्योगहरू, खाद्य तथा पोषणसँग सम्बन्धित संघसस्थाहरु, उपभोक्ता हकहितसँग सम्बन्धित सङ्घ सस्ताहरूका साथै जनचेतनाका संवाहक पत्रकारहरू समेत सम्पूर्ण सरोकारवालाहरूको सहकार्यका लागि आह्वान गर्दै यस वर्षको विश्व खाद्य स्वच्छता दिवस मनाउन लागिएको विभागले जनाएको छ ।

यस विश्व खाद्य स्वच्छता दिवसको अवसरमा २०८० जेठ १८ देखि २४ (१–७ जुन २०२३) सम्म सप्ताहव्यापी रूपमा खाद्य स्वच्छता सम्बन्धी कार्यक्रमहरू अन्तर्गत सप्ताह व्यापी रूपमा मनाउँदै गरेको विश्व खाद्य स्वच्छता दिवस २०२३ को पहिलो दिन २०८० जेठ १८ गते विश्व खाद्य स्वच्छता दिवसको नारा र सन्देश सहितको ब्यानर विभाग तथा मातहतका कार्यालयहरूको प्राङ्गणमा राख्ने एवं विभागको वेभ साइटमा अपलोड गरिएको छ ।

यसैगरी सप्ताहव्यापी रूपमा विभाग र मातहतका कार्यालयहरूबाट दुग्ध पदार्थ, प्रशोधित पिउने पानी, मासुजन्य पदार्थ, तरकारी फलफूल, होटेल रेस्टुरेन्ट विशेष अनुगमन निरीक्षण कार्यक्रम सञ्चालन गरिँदै छ ।

त्यस्तै विश्व खाद्य स्वच्छता दिवसको नारा तथा खाद्य स्वच्छता सम्बन्धी सूचना सन्देश, प्रचारप्रसार, पोस्टर वितरण गरी प्रचार प्रसार गर्ने, खाद्य स्वच्छतासँग सम्बन्धित सरोकारवाला निकायहरूसँग खाद्य स्वच्छता र मापदण्डका विषयमा अन्तरक्रिया कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने र खाद्य स्वच्छता, कोडेक्स तथा प्रति जैविक प्रतिरोध सम्बन्धित विषयक खाद्य प्राविधिक तथा पशु चिकित्सा सम्बन्धी कलेजहरूमा सचेतना अन्तरक्रिया कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने विभागले जनाएको छ ।

खाद्य स्वच्छतासँग सम्बन्धित सरोकारवालाहरुः सरकारी निकाय, गैर सरकारी सङ्घसंस्था, शिक्षण सङ्घसंस्था, एवं उपभोक्ता हकहितसँग सम्बन्धित संघसस्थाहरु लगायतको सहभागितामा विश्व खाद्य स्वच्छता दिवस, ७ जुन २०२३ का दिन बिहान प्रभातफेरि कार्यक्रम र मूल समारोह कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने विभागले जनाएको छ ।

विश्व खाद्य स्वच्छता दिवस, २०२३ मनाउने सिलसिलामा खाद्य स्वच्छता सम्बन्धी जानकारी तथा यसको महत्त्वबारे आम जनमानसलाई सुसूचित गर्न एवं खाद्य उद्यमी व्यवसायी लगायतका सरोकारवालाहरूले अपनाउनु पर्ने स्वच्छता र गुणस्तरसँग सम्बन्धित विषयहरूका सन्देश पुर्‍याउन सञ्चारको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहने भन्दै सहयोगका लागि अनुरोध गरेको छ ।