गत साल मङ्सिर १३ गते एनसेलको ८० प्रतिशत सेयर होल्ड गरेको मलेसियाको कम्पनी अजियटाले नेपालमा लगानीको वातावरण नभएको भन्दै सबै सेयर बिक्री गर्ने घोषणा गर्छ ।
त्यसको केही दिनमै स्पेक्ट्रलाइट युके नामको ‘कागजी’ कम्पनीले सबै सेयर जम्मा ६ अर्ब ६५ करोड (५० मिलियन डलर) मा किनेको विज्ञप्तिले एनसेलका प्रयोगकर्ता र दूरसञ्चार सेवासँग सरोकार राख्ने सबै चकित पर्छन् ।
चकित पर्नुको एउटा कारण हो – ठीक ६ वर्षअघि एनसेलको त्यही ८० प्रतिशत सेयर एक खर्ब ४३ अर्बमा खरिद–बिक्री भएको थियो ।
अजियटासँग २ डिसेम्बर २०२३ मा एनसेलको ८० प्रतिशत सेयर किन्नुभन्दा जम्मा ३ महिना अगाडि सेप्टेम्बर २७ मा स्पेक्ट्रलाइट युके दर्ता भएको दस्तावेजले देखाउँछ ।
प्रतिवेदनमा एनसेल खरिद गरेको कम्पनी स्पेक्ट्रलाइट युकेको क्षमताबारे पनि प्रश्न उठाइएको छ । टेककागजलाई प्राप्त स्पेक्ट्रलाइट युकेका केही दस्तावेजले उक्त कम्पनी कर छल्नका लागि मात्र दर्ता गरिएको एक अफसोर कम्पनी रहेको, भौतिक ठेगाना नभएको ‘कागजी’ कम्पनी मात्र रहेको पुष्टि गरेका छन् ।
ट्याक्स हेभन देशहरूमा दर्ता गरिने अफसोर कम्पनीको भौतिक ठेगाना हुँदैन । उनीहरू कागजमा मात्र सीमित हुन्छन् ।
उक्त दस्तावेजअनुसार कम्पनी सतिशलाल आचार्यको नाममा दर्ता भएको छ भने आचार्यको जन्ममिति १९७० जनवरी १ भएको उल्लेख छ । उक्त दस्तावेजमा आचार्यको ठेगाना ८४ जेन्टिङ लेन, ०७-०७ एक्सेल इनोभेसन सेन्टर, सिंगापुर ३४९५८४ रहेको छ ।
आचार्य नेपाली मूलका सिंगापुरका नागरिक हुन् । उनकै श्रीमती भावना सिंह श्रेष्ठको नाममा रहेको नेपाली सुनिभेरा क्यापिटल भेन्चर्सले भने एनसेलको २० प्रतिशत सेयर होल्ड गर्छ ।
श्रीमतीले नेपाली कम्पनीका रूपमा २० प्रतिशत र श्रीमानले अफसोर कम्पनी खडा गरेर एनसेलको ८० प्रतिशत गरी एकै परिवारमा एनसेलको सम्पूर्ण नियन्त्रण कैद हुन पुगेको छ ।
हेर्नुहोस् टेककागजलाई प्राप्त कम्पनीको दस्तावेज:
त्यस्तै १५१६६६७३ दर्ता नम्बर भएको उक्त कम्पनीका नाममा ९९ हजार ९९९ कित्ता सेयर जारी गरिएको अर्को दस्तावेजमा उल्लेख छ ।
दस्तावेजअनुसार प्रत्येक कित्ता सेयरको मूल्य भने जम्मा एक डलर तोकिएको छ । यसरी कम्पनीको भ्यालू जम्मा ९९ हजार ९९९ डलर अर्थात् नेपाली मूल्यमा एक करोड ३४ लाख, ५८ हजार ६६५ मात्र हुन आउँछ ।
स्पेक्ट्रलाइट युकेको क्षमतामा प्रश्न
एनसेलबारे छानबिन गर्न गठित उक्त समितिले बुझाएको प्रतिवेदनमा खरीदकर्ताको व्यवस्थापकीय क्षमतामा समेत प्रश्न उठाइएको छ । समितिले बुझएको प्रतिवेदनले खरीदकर्ताले व्यवस्थापकीय क्षमता पुष्टि हुने कागजात पेस नगरेको देखिँदा यो शेयर खरीदविक्री सम्झौता यथास्थितिमा स्वीकार गर्न उपयुक्त नहुने देखिएको उल्लेख छ ।
समितिले खरीदकर्ताको क्षमतामा पनि प्रश्न उठाउँदै खरीदकर्ताको कम्पनीको प्राविधिक क्षमता, लगानीको श्रोत र कम्पनीका सञ्चालकको व्यावसायिक पृष्ठभूमि, दूरसञ्चार सेवा प्रदायक कम्पनी र तिनका सञ्चालकहरू बीचमा हुनसक्ने क्रस होल्डिङ्गको अवस्था, नेपालको दूरसञ्चार सेवा प्रवाहको क्षेत्रमा विदेशी लगानीको नियमन जस्ता विषयहरू नमिलेको भन्दै प्रतिवेदनले खरिद-बिक्री अवैध भएको ठहर गरिसकेको छ ।
टेककागजलाई प्राप्त उल्लेखित दस्तावेजहरूले समितिले उठाएको प्रश्नको पुष्टि गर्छ ।
डेढ खर्बबाट एकाएक ६ अर्बमा किन झर्यो मूल्य ?
नेपालमा स्थापनाकालदेखि नै उच्च मुनाफा कमाएको एनसेल के कारणले ६ वर्षभित्र करिब डेढ खर्बबाट ६ अर्बको मूल्यांकनमा झर्यो त ?
यसको जवाफ सरल र सजिलो छ, न्यून बिजकीकरण देखाएर कर छल्ने प्रयास । एनसेलले प्रयोगकर्तामाथि गरेको लूट र नेपाललाई ठगेको करबारे शेयर खरिद–बिक्रीको विषयमा ०८० मंसिर २१ गते पूर्व महालेखापरीक्षक टंकमणि शर्मा दङ्गालको नेतृत्वमा गठित समितिको प्रतिवेदनले प्रष्ट पारेको छ ।
एनसेलको शेयर खरिद–बिक्री सम्बन्धी छानबिन गर्न गठित समितिले एनसेलको कारोवार शंकास्पद रहेको भन्दै अनुसन्धान गर्न माग पनि गरिएको छ ।
अहिलेसम्म लुकाएर राखिएको उक्त समितिको प्रतिवेदनमा एनसेलले सेयर खरिद बिक्रीमा न्यून बिजकीकरण गरेको देखाउनुको मुख्य कारण क्रिप्टो र हुण्डी गरेको हुनसक्ने आशंकासहित सरकारलाई यसबारे अनुसन्धान गर्न सिफारिस गरेको छ ।
एनसेलबारे छानबिन गर्न गठित उक्त समितिमा पूर्व महालेखापरीक्षक टंकमणि शर्मा दङ्गालको नेतृत्वमा सचिव फणिन्द्र गौतम, दुईजना सहसचिव रितेशकुमार शाक्य र बाबुराम भण्डारी र नेपाल चार्टड एकाउन्टेन्ट्स संस्थाका अध्यक्ष सुजनकुमार काफ्ले थिए ।
समितिले छानबिन तथा अनुसन्धानपश्चात् ०८० माघ १५ गते सरकारलाई उक्त प्रतिवेदन बुझाएको थियो । तर, सरकारले अहिलेसम्म उक्त प्रतिवेदन औपचारिक रूपमा भने सार्वजनिक गरेको छैन ।
उक्त प्रतिवेदनमा एनसेलले गरेको बदमासीको फेहरिस्त प्रस्तुत गरिएको छ । यसबारे टेककागजले नियमित रूपमा समाचार र फलोअप लेखिरहेको छ ।
