मोबाइलको करिव-करिव सर्वव्यापी प्रयोग र ईन्टरनेटको प्रयोग पनि ६० % को हाराहारीमा रहेकाले नेपालमा डिजिटल प्राणालीको स्वीकार्यता अहिलेसम्मकै उच्च रहेको देखिन्छ। नेपालले ईन्टरनेटमा आधारित सेवाहरु तिव्र गतिमा अवलम्वन गर्दै गर्दा, सार्वजनिक क्षेत्रमा यसको प्रयोगका सम्बन्धका तथ्यांक अध्ययन तथा उधमहरु अपर्याप्त रहेको अवस्था छ। डिजिटल समाजको विकासका लागि महत्वपुर्ण रहने डिजिटल भुक्तानी र अनलाईन बैंकिंग जस्ता सहायक वातावरणको न्यूनता रहेको हुँदा नेपालि समाजले डिजिटल क्रान्तिको पूर्ण लाभ उठाउन सकेकों छैन।

आर्टिफ़िसियल इन्टेलिजेन्स, रोबोटिक्स र ईन्टरनेट अफ थिङ्ग्स, बिग डाटा जस्ता उदियमान व्यापार मोडेलहरु र नविनतम प्रविधिहरुले अहिलेको काम गर्ने तरिकामा परिवर्तन ल्याउँदै छन्। डिजिटल प्रविधिहरुको प्रयोगले विश्वव्यापी रुपमा तिव्र आर्थिक बृदी हासिल गर्न सरकार तथा उधमिहरु दुवैलाई सम्भावनाका ढोका खोलिदिएका छन्।

के छ नेपालको अवस्था ?

वि.स २०७६ मा नेपाल सरकारले डिजिटल नेपालको अवधारणा तयार पारि यसको फ्रेमवर्क नै तयार पारेको थियो जस अनुसार देशलाई पूर्ण रुपमा डिजिटल बनाउंदै लैजाने उदेश्य लिएको थियो।

“उदेश्य के लिनु उडी छुनु चन्द्र एक” भनेझैँ सरकारले सन २०२५ भित्र ईन्टरनेट पहुँचका आधारमा ठुलो अर्थतन्त्र भएका दुई छिमेकी रास्ट्रहरु चिन र भारत संग प्रतिस्पर्धा गर्ने उदेश्य त् लियो तर उनीहरु संग तुलना गर्न लायक बन्ने गरि काम भने औलाले गनेर सकिने जति पनि गर्न सकेन।

निजि कम्पनीहरुले धान्दिदै आएका केहि क्षेत्रहरुमा उल्लेखनिय सुधार भएता पनि सरकारी तवरबाट भने कुनै उपलब्पधिमुलक पहलहरु समेत भएको देखिंदैन।

आजको मितिसम्म 

यो दृश्य आज मिति २०७८ साल पौष १३ गतेको हो जुन, २०७६ को डिजिटल नेपालको अवधारणा सार्वजनिक गरे देखि लगभग ३ वर्ष पुग्न लागिसकेको छ, यो तस्विर निर्वाचन कार्यालय काठमाण्डौ अगाडिको तस्विर हो जहाँ सयौं मानिसहरु उनीहरुको आधारभूत अधिकार ‘मतदाता परिचय पत्र’ बनाउनका लागि विहानै देखि आफ्ना सारा कामधाम छोडेर लाईनमा बसेका छन्।

उनीहरु किन यत्तिका लाइनमा बसेका छन् त? हो तिनै प्रतिनिधि छनौट गर्न जसले दशकौं देशमा राज गरेर आफुलाई बनाए तर आफ्नो ठाउँ र यो देश बानाउने सपना कहिले देखेनन्।

स्वास्थ्य, शिक्षा, ऊर्जा, पर्यटन, वित्त, शहरी पूर्वाधार, उधमशिलता जस्ता आधारभूत कुराहरुमा समेत यो अवस्था देखिने यो देशमा अवधारणा अनुसारको काम कहिले होला त? सामान्य फारम बनाएर अन्लाईन आवेदन लिई अति आवश्यक कामका लागि मात्रै कार्यालयमा बोलाएर यहि कामलाई सरल तरिकाले गर्न सकिदैन थियो होला त? सम्बन्धित निकाए किन यति बहिरो बन्छन?