एटिएम मसिन के हो र यसले कसरी काम गर्छ ?

एटिएम (ATM) एक इलेकट्रोनिक बैंकिङ आउटलेट हो जसले ग्राहकहरूलाई शाखा प्रतिनिधि वा टेलरको सहायता बिना नै आधारभूत कारोबारहरू पूरा गर्न अनुमति दिन्छ। अङ्ग्रेजीमा यसको पुरा रूप AUTOMATED TELLER MACHINE हो । आफैँ चल्ने भएकाले यसलाई स्वचालित टेलर मसिन भन्ने गरिन्छ । क्रेडिट कार्ड वा डेबिट कार्ड भएका जो कोहीले धेरैजसो एटिएमहरूमा नगद पहुँच गर्न सक्छन्  ।

ATM हरू निकै नै सुविधाजनक छन्, जसले उपभोक्ताहरूलाई द्रुत स्व-सेवा लेनदेनहरू जस्तै निक्षेप, नगद निकासी, बिल भुक्तानी, र खाताहरू बिच स्थानान्तरण गर्न अनुमति दिन्छ। खाता रहेको बैङ्क, एटिएम सञ्चालक वा दुवैबाट नगद झिक्नका लागि शुल्क सामान्यतया लगाइन्छ। हाल आर्थिक बजारलाई नियाल्दा नेपालका विभिन्न ठाउँमा समन्वय भएका बैकहरू बिच  निःशुल्क एटिएम सेवा उपलब्ध भएको पनि पाइएको छ ।

सरल तरिकाको बुझाइ :

एटिएम बनाइनुको मुख्य कारण बैकमा खाता खोलेका ग्राहकहरूलाई रकम लेनदेनमा सहज हो भनेर नै हो । पैसा निकाल्नका लागि घन्टौँ लाइनमा बसेर फर्म भरेर गर्दा प्रक्रिया लामो र झन्झट हुने हुँदा यसैको विकल्प स्वरूप एटिएम सञ्चालन मा ल्याइएको हो । बैकमा खाता खोलिसकेपछि रकम निकाल्न, रकम कति छ भनेर हेर्न लगायतका सुविधा नजिकैको एटिएममा गएर उपभोग गर्न पाइन्छ । यसका लागि एटिएम कार्ड चाहिन्छ जुन खाता खोलिएकै बैङ्कले दिन्छ। यो सुविधा उपभोग गरेमार्फत बैकले वार्षिक रूपमा केही रकम चार्ज लिने गर्छ । यदि हजुरसँग एटिएम कार्ड छ भने नजिकैको एटिएम मसिनमा गएर (INSERT CARD) लेखिएको ठाउँमा आफ्नो कार्ड छिराउन सक्नुहुनेछ। यता डिजिटल बोर्डमा भाषा चयन गर्न भन्छ । हजुरलाई नेपाली सजिलो लाग्छ या अङ्ग्रेजी , त्यसै अनुसार भाषा चयन गर्न छेउकै बटन थिच्न सक्नुहुन्छ, र लगत्तै आफ्नो एटिएमको पिन कोड दबाएर आफ्नो खातामा सिधै प्रवेश गर्न सक्नुहुन्छ । अब यदि हजुरलाई रकम निकाल्न छ भने FAST CASH बटन अन्यथा WITHDRAWL MONEY बटन थिचिकन आफूलाई चाहिएको रकम निकाल्न सक्नुहुनेछ ।

स्वचालित मेसिनले आफै तपाइले भनेको रकम गनेरै हजुरलाई दिनेछ र कार्ड फिर्ता दिनेछ । पैसा प्रशोधन हुँदै गर्दा हजुरलाई रसिद चाहिएको छ कि छैन भनेर मेसिनले सोध्छ र यदि चाहिन्छ भनेर YES थिच्नुहुन्छ भने मेसिनले रसिद पनि दिन्छ नत्र फजुलमा पेपर फाल्ने वा इंक सिद्ध्याउने काम मेसिनले गर्दैन ।

आफूलाई चाहिएको रकम पाइसकेपछि कसै कसैको मन प्रफुल्ल त होला तर यदि एटिएमले कसरी काम गर्‍यो, एटिएमले मैले भने जति नै रकम कसरी निकाल्यो वा दुई तिन ओटा नोट चप्किएर २ हजारको ठाउँमा ३ हजार आएको भए के हुन्थ्यो, त्यो किन भएन भन्ने कौतुहलता छ भने एटिएमले काम गर्ने तरिका यस्तो छ ।

तपाईँले एटिएम कार्ड रिडरमा तपाईँको कार्ड घुसाउँदा प्रक्रिया सुरु हुन्छ ।

एटिएमका प्रमुख भागहरू:

MAINBOARD- यो भागले ATM को प्रक्रिया नियन्त्रण गर्दछ । यसमा सिपियु, स्मृति, र अन्य सबै ATM भागसँग जडान प्रदान गर्दछ।

CARD READER – यो भागले खाता सूचना पढ्छ जुन इएमभी चिप वा म्याग्नेटिक स्ट्रिपमा भण्डारण गरिन्छ । आज धेरै जसो कार्ड पाठक र कार्डहरू EMV-सक्षम छन् । EMV acronym को लागि खडा छ Europay, MasterCard, भिसा. चिप-आधारित डेबिट र क्रेडिट कार्ड लेनदेनको लागि यो विश्वव्यापी स्तर हो।EMV चिपले त्यो विशेष लेनदेनका लागि एउटा अनुपम लेनदेन कोड सिर्जना गर्दछ ।

DISPLAY SCREEN (LCD) – यो भागले ATM कसरी प्रयोग गर्ने भन्ने बारेमा निर्देशन प्रदान गर्दछ ।

KEYPAD – यो भागले ग्राहकलाई तिनीहरूले कार्यान्वयन गर्न चाहेको कारोबारको बारेमा सूचना आगत गर्न अनुमति दिन्छ । ग्राहकले प्रदान गरेको जानकारीमा व्यक्तिगत पहिचान नम्बर (PIN), लेनदेनको प्रकार र लेनदेनको रकम समावेश हुन सक्छ।

CASSETTE- यो भागमा एटिएम नगद छ ।

CASH DISPENSER – यो भागले क्यासेटबाट नगद ट्रेमा नगद सार्छ ।

PRINTER – यो भागले ग्राहकका लागि भरपाई मुद्रण गर्दछ ।

POWER SUPPLY – यो भागले बाँकी एटिएमलाई बाह्य शक्तिसँग जोडा गर्दछ ।

I/O Board – यो भागले इन्टरनेट वा फोन लाइन मार्फत प्रोसेसरसँग सञ्चार नियन्त्रण गर्दछ।

मोडेम – यो भागले इन्टरनेटमा सञ्चार कार्यान्वयन गर्दछ ।

तपाईँको कार्ड घुसाइसकेपछि, मेन बोर्डले तपाईँलाई प्रदर्शन प्रयोग गरेर पिन प्रविष्ट गर्न अनुरोध गर्नेछ । तपाईँले किप्याड प्रयोग गरेर पिन प्रविष्ट गरेपछि, मेन बोर्डले प्रदर्शन प्रयोग गरेर हुने लेनदेनको प्रकार अनुरोध गर्दछ । पिन र लेनदेन प्रविष्ट भएपछि, mainboard I/O बोर्ड र मोडेम मार्फत प्रोसेसर मा अद्वितीय EMV लेनदेन कोड, पिन, र लेनदेन पठाउँछ। प्रोसेसरले कार्डसँग सम्बन्धित एटिएम सञ्जालमा लेनदेन बाटो बुझ्न यो सूचना प्रयोग गर्दछ ।

कार्डसँग सम्बन्धित सञ्जालहरू प्राय कार्डको पछाडि मुद्रण गरिन्छ । सङ्घीय नियमन अनुसार, प्रत्येक कार्डमा दुई वटा सञ्जाल हुनु आवश्यक हुन्छ जसले गर्दा यदि लेनदेन लाई एउटा एटिएम सञ्जालसँग प्रशोधन गर्न सकिएन भने यसलाई अर्को सञ्जालसँग प्रशोधन गर्न सकिन्छ। त्यसपछि एटिएम नेटवर्कले लेनदेन स्वीकृत छ कि छैन भनी निर्धारण गर्न कार्ड जारी कर्ता (जस्तै: तपाईँको बैङ्क) मा यो जानकारी पठाउँछ।

यो अनुमोदन वा अस्वीकार एटिएम सञ्जाल र एटिएम प्रोसेसर मार्फत एटिएममा फिर्ता पठाइन्छ । प्रत्येक थप लेनदेन समान तरिकाले प्रक्रिया गरिन्छ । निकासी चयन गर्दा लेनदेन प्रक्रिया गरिन्छ र स्वीकृत भएमा, तपाईँको बैङ्कले रकमको लागि तपाईँको खाता डेबिट गर्छ। यो कारोबार ATM सञ्जाल र प्रोसेसर मार्फत ATM मा फिर्ता पठाइन्छ । त्यसपछि मेनबोर्डले पैसा बाँड्ने काम सुरु गर्छ।

नगद डिस्पेन्सरले क्यासेटबाट एक-एक गरी बिल निकाल्छ। डिस्पेन्सर उपकरणको अति संवेदनशील टुक्रा हो जसले प्रत्येक बिल एक पटकमा एउटा मात्र बिल डिस्पेन्स भएको सुनिश्चित गर्न प्रत्येक बिल सही साइज र मोटाइ को हो कि होइन निर्धारण गर्दछ। यदि कुनै विधेयक सही नहुने (जस्तै: एकसाथ टाँसिनु, च्यातिएको) निर्धारण गरिएको छ भने यसलाई अस्वीकार बिनमा पठाइन्छ।

अस्वीकृत बिनमा विधेयक पठाइएमा, लेनदेनको लागि सही सङ्ख्याको बिल वितरण नभएसम्म अर्को बिल वितरण गर्न छानिन्छ। बिल वितरण गरिसकेपछि लेनदेनको लागि रसिद छापिन्छ ।