९ जेठ, काठमाडाैँ । नयाँ प्रविधि र विज्ञानको विकासले हाम्रो समाजमा ठूलो परिवर्तन ल्याइसकेको छ र अझ ल्याउने क्रम जारी नै छ । पछिल्लो समय एआई अर्थात् आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्सले संसारमा नै ठूलो हलचल ल्याएको छ ।

त्यसमा पनि  एआईको दुनियाँमा ओपनएआई र च्याटजिपिटीको नाम अहिले सबैभन्दा परिचित छ । विभिन्न भाषा सहित नेपालीमा समेत अन्तरक्रिया गर्न सक्ने भएका कारण च्याटजिपिटी अहिले नेपाली समाजमा पनि उत्तिकै लोकप्रीय भइरहेको छ ।

अबको सवाल, कसरी एआईले हाम्रो वातावरण मैत्रीपूर्ण बनाउँछ त ?

अहिले एआईको प्रभाव हेर्दा ओपनएआई र च्याटजिपिटी जस्ता प्रविधिहरूले भविष्यको खोजमा धेरै महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्ने निश्चित छ । यी प्रविधिहरू सामान्य भाषामा नै सञ्चार गर्न, प्रश्नहरूको उत्तर दिन र अन्य सहयोग प्रदान गर्न सक्षम छन् । यी उच्चतम प्रविधि भाषाको व्याकरण, समानार्थी शब्द तथा वाक्वांश नै बुझ्न सक्षम छन् । प्रयोगकर्ताहरूले इन्टरनेटमा सर्च गर्दा यी एआईले पुस्तकालय र संग्रहालयमा नपाइने चीजहरूको समेत वैकल्पिक शब्द वा वाक्यांशहरू देखाउन सक्छन् ।

ओपनएआई र च्याटजीपीटीले विभिन्न क्षेत्रहरूमा एआई उपयोगको लागि दक्ष औद्योगिक प्रशिक्षण र सामग्री विकास प्रदान गरेर नेपालमा औद्योगिक पूर्वाधार निर्माण गर्न योगदान दिन सक्छन्। यसका लागि सरकार, निजी क्षेत्र, शैक्षिक संस्था र सामाजिक संघसंस्थाको सहकार्य आवश्यक छ ।

यो नयाँ प्रविधिले नेपाली भाषा र सांस्कृतिक पहिचानलाई सुरक्षित रक्षा गर्न सक्छ। यसले सञ्चार, विद्यालय शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा, कृषि, व्यवसाय, न्याय, औद्योगिकता तथा समाजिक सुरक्षा जस्ता क्षेत्रहरूमा सक्रिय भूमिका खेल्न सक्ने प्रवल सम्भावना रहेको छ ।

सामाजिक सुरक्षा र बालबालिकाहरूको सुरक्षा अभियानका प्रतिनिधिहरूले पनि एआईको उपयोग गरी नेपाली भाषा र सांस्कृतिक पहिचानलाई सुरक्षित तबरमा रक्षा गर्न सक्छन्। यसले सामाजिक संगठनहरूलाई बालबालिकाहरूको सुरक्षा, खेलकूद र मनोरञ्जनमा उत्कृष्ट उपायहरू प्रदान गर्न सक्छ ।

नेपालमा युनिसेफ जस्ता संस्था र सरकारले एआईको शक्तिलाई उपयोग गर्नका लागि मिलेर काम गरिरहेका छन् । यी संस्थाहरूले नेपाली भाषा, संस्कृति र पहिचानका बारेमा जानकारी दिन एआईको प्रयोगमा केन्द्रित समिति गठन गरेका छन् । जसले सामग्री अपडेट गर्न, प्रश्न-उत्तर प्रणालीहरू सिर्जना गर्न, र सान्दर्भिक जानकारीमा पहुँच बढाउन एआईको प्रयोगबारे अध्ययन गरिरहेको छ ।

नेपाल सरकारले नेपाली भाषा, संस्कृति र सामाजिक हितको रक्षा गर्ने वाचा गरेको छ । एआई प्रविधिहरूले सरकारको यो प्रतिबद्धता पूरा गर्नका लागि महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्ने प्रबल सम्भावना देखिन्छ ।

ओपनएआई र च्याटजीपीटी जस्ता प्रविधिहरूमा नेपाली भाषा र सांस्कृतिक पहिचानको संरक्षण गर्दै एआई मित्रतालाई प्रवर्द्धन गर्ने क्षमता छ । यी टुलहरूले नेपाली सहित विभिन्न संस्कृति र भाषाहरू बीच सञ्चार र अन्तरक्रियालाई सहज बनाउन सक्छन् ।

प्रविधिले हामीलाई सहयोग गर्छ भने हामीले पनि समानन्तर रूपमा प्रविधिलाई सहयोग गर्नु पर्छ । एआई प्रविधिको प्रभावकारी प्रयोग गरी हाम्रो समाज र वातावरणका लागि आधुनिक नेपाली भाषा सामग्री सिर्जना गर्न हामीले मिलेर काम गर्नुपर्छ ।

नेपाली भाषा र सांस्कृतिक पहिचानसँग सम्बन्धित कार्यहरूमा सहयोग गर्न एआईले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ । यसले नेपालीमा सञ्चार बढाउन प्रभावकारी रूपमा समानार्थी शब्द, वाक्यांश र सामग्री प्रदान गर्न सक्छ । एआईले नेपाली भाषा र सांस्कृतिक सम्पदाको बारेमा सबैले बुझ्न सक्ने तरिकामा उपयोगी जानकारी प्रदान गर्न सक्छ ।